Hegit

Önceleri elips-yumurta  biçimli su kabağından, sonraları ise ağaç oyma şeklinde yapılan daha derin ve uzun görünümlü yaylı çalgı. Hegit isminin köküne 16. yüzyıl Macar kaynaklarında rastlıyoruz. İki çeşit kemençeden söz edilir: 1) Magyar hegüdü: Macar viyolu (dar uzun şekilli, Karadeniz kemençesine benzer); 2) Lengyel hegüdü:  Leh (Polonya) rebeği (tırnak dış yüzeyi ile çalınan armudî biçimde). Damla biçimli İstanbul kemençesinin atalarının Orta Asya'dan kuzey yolunu izleyerek Macaristan'a, oradan Rumeli ve Ege topraklarına Polonya’dan indiği çalgıların yolculuğu tarih araştırmalarından anlaşılmaktadır. “Hegedü” terimi Macar dilinde yaylı çalgıyı ifade etmektedir. Çalgının Ege kökenli Anadolu göçmen halkı arasında yörük-Kastamonu kemanesi şeklinde halen yaşadığı görülmektedir. Tüm bu yolculukta Anadolu Teke Yöresinde iki çeşit hegit çalgısı görülmektedir: İlki elips-yumurta biçimli açık yüzeyi deri kaplanmış su kabağından; ikincisi aynı biçimde ama daha gelişmiş ağaç oyma çalgı olarak karşımıza çıkar. Yörede “eğit” ya da “hegit” adı verilen ve su kabağından yapılan teknenin göğsüne deri geçirilmesiyle imal edilen çalgı, rebab-kemançeyi andırmaktadır. Ali Rıza Yalgın çalgının 1940 öncesinde sadece Afyon civarında Sarılar Obasında bir Yörük tarafından çalındığını belirtir. Su kabağından yapılma hegitin ölçüleri, bulunabilen su kabağı ölçülerine göre değişiklik gösterebilir. Müzemizde bulunan hegitin tüm boy uzunluğu 43 cm, derili bölme 26 cm, derinlik ise 16 cm'dir. Ağaç hegitin boyu su kabağı hegitin boyu ile hemen aynı olup 45 cm'dir. Derinlik 12 cm, kapak genişliği ise 12 cm'dir. Genellikle ardıç, dut ve erik ağaçlarından oyulur. Sap tuşe genişliği 3 cm'dir.

A deeper and longer looking string instrument, first made of an ellipse or egg-shaped gourd, and later by wood carving. We come across the root of the name ‘hegit’ in the Hungarian sources from the 16th century. There are two types of kemençe mentioned: 1) ‘Magyar hegüd’: Hungarian viol (narrow, long, like the Black Sea kamancheh); 2) ‘Lengyel hegüd’: Polish (Poland) rebec (pear-shaped and played with the outer surface of the nails). It is understood from historical research that the ancestors of the drop-shaped Istanbul kemençe came to Hungary from Central Asia via the northern route and to Rumelia and the Aegean lands from Poland. The term ‘hegedu’ refers to the string instrument in Hungarian. It is seen that the instrument is still played among the Anatolian immigrants of Aegean origin in the form of the Yörük or Kastamonu kemane. The former is made of gourd with an ellipse-ovoid shape and whose open surface is covered with skin; the latter comes in the same form but as a more advanced wood instrument made by carving. The instrument, which is called the ‘eğit’ or ‘hegit’ in the region and which is produced by putting skin on the soundboard of the body, resembles the rebab-kemançe. Ali Rıza Yalgın states that the instrument was played by a Yörük only in Sarılar Oba (nomad group) around Afyon before 1940. The dimensions of the hegit made of gourd may vary depending on the size of gourd that is available. The length of the hegit in our museum is 43 cm, the part with the skin is 26 cm and the depth is 16 cm. The height of the wood hegit is almost the same as that of gourd hegit and is 45 cm. The depth is 12 cm, and the cap width is 12 cm. It is usually carved from juniper, mulberry and plum trees. The neck width is 3 cm.